نظریه سلولی اخلاق با تأکید بر آرای علامه طباطبایی

Authors

عبداله صلواتی

دانشگاه شهید رجایی

abstract

در تئوری­های متنوعی که در حوزه فرااخلاق مطرح است، اصول اخلاقی در یکی از دو راهیِ جهان­شمولی یا جهان­ناشمولی قرار می­گیرد. اما نگارنده در این جستار تلاش کرده تا راه سومی باز کند؛ راه سومی که در آن، اخلاق به مثابه سلولی زنده تلقی شده مشتمل بر هسته و سیتوپلاسمی که بحسب حضورشان در بافت (=دین) و سیستم خاص (=زیست بوم و زیست نوع انسانی)، ظهور مصداقی متفاوتی پیدا می­کند؛ البته این سلول اخلاقی در همه بافت­ها و سیستم­ها هسته سخت غیرفروکاهشیِ جهان­شمول دارد، اما این هسته بحسب دین و زیست­بوم­های متفاوت و زیست­نوع­های مختلف، ظهور متفاوت پیدا کرده؛ ظهوری که قدر مشترکی با هسته اولیه و تفاوتهایی با آن دارد؛ هسته­های جدید، بحسب مفهوم و فضایل چهارگانه و عینیت آنها مشترک با هسته اولیه و بلحاظ مصادیق جدیدش، هویت غیرجهان­شمول دارد و متفاوت با هسته اولیه است؛ همانند سلول زنده که در بافت­ها و اندام­های مختلف، ظهور و کارکردهای آن تغییر می­یابد. بنابراین پرسش پایه این جستار عبارت است:  چگونه می­توان اخلاق را از دیدگاه علامه طباطبایی هم جهان­شمول و هم وابسته به زیست­بوم و زیست­نوع و غیرجهان­شمول دانست؟ دستاوردهای این پژوهش عبارتند از: نظریه سلولی مستنبط از علامه طباطبایی سه هسته متنوع دارد که اخلاق بحسب هسته نخست، جهان شمول و غیرفروکاهشی است، اما بلحاظ مصادیق متفاوت هسته دوم و سوم، غیرجهان­شمول، یعنی، منطقه­ای، گروهی و گاهی شخصی است. گفتنی است: نظریه اخلاقی یاد شده بحسب هسته سخت یک و دو هیچ یک از مختصات و الزامات نسبی­گرایی اخلاقی را واجد نیست. همچنین، رفتار هایی که در نظریه­های اخلاقی رایج از مصادیق کارهای افراطی است در نظریه سلولی، می­تواند برای گروهی، رفتار افراطی و برای طیفی دیگر متعالی و ضروری باشد.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

آسیب‌شناسی معرفت دینی با تأکید بر آرای علامه طباطبایی

آسیب‌شناسی معرفت دینی ـ به‌معنای شناخت آفاتی که به درک و باور دینی زیان می‌رساند ـ از بحث‌های نوپایی است که البته می‌توان برخی نمودهای آن را از لابه‌لای آثار پیشینیان نیز استخراج نمود. علامه طباطبایی در قامت یک متفکر دینی با غور در منابع اسلام، ضمن شناخت آسیب‌های معرفت دینی، به مقابله با آنها پرداخته و از این رهگذر، شیوه‌های متفاوتی برای فهم صحیح دین ارائه نموده است. نوشتار حاضر ضمن برشمردن مهم...

full text

اخلاق عرفانی قرآن با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی

چکیده: در این مقاله­ ضمن تبیین اخلاق خاص قرآن که می­توان آن را «اخلاق عرفانی قرآن» نامید، تطبیق آن با عرفان به­ویژه عرفان عملی صورت ­گرفته است. علامه طباطبایی ذیل تفسیر برخی آیات قرآن از سه نوع اخلاق «مادی- فلسفی»، «عام انبیا» و «خاص قرآن» نام برده و نوع اخیر را مخصوص اسلام و غیر مسبوق به سابقه معرفی نموده است. با تأمل در ماهیت، مبانی و اهداف این نوع اخلاق، مشاهده می‌گردد که تشابهات فراوانی میا...

full text

آسیب شناسی معرفت دینی با تأکید بر آرای علامه طباطبایی

آسیب شناسی معرفت دینی ـ به معنای شناخت آفاتی که به درک و باور دینی زیان می رساند ـ از بحث های نوپایی است که البته می توان برخی نمودهای آن را از لابه لای آثار پیشینیان نیز استخراج نمود. علامه طباطبایی در قامت یک متفکر دینی با غور در منابع اسلام، ضمن شناخت آسیب های معرفت دینی، به مقابله با آنها پرداخته و از این رهگذر، شیوه های متفاوتی برای فهم صحیح دین ارائه نموده است. نوشتار حاضر ضمن برشمردن مهم...

full text

صراط مستقیم تکوینی در قرآن با تأکید بر آرای علامه طباطبایی و آیت‌الله جوادی آملی

صراط مستقیم از آموزه­های اساسی قرآن کریم است که از منظر حق سبحانه، یک راه بیش نیست. بر همین اساس است که در فرهنگ قرآنی، صراط مستقیم به دو قسمِ «تکوینی و تشریعی» تقسیم می­شود. با توجه به اینکه خداوند متعال بر اساس رحمت رحمانی، نظام هستی را بر توحید و عدالت ایجاد کرده و به اقتضای رحمت عامه خود، موجودات را بر صراط مستقیم تکوینی حق قرار و حرکت داده است، در این فرهنگ، صراط مستقیم تکوینی «تغیرناپذیر، ...

full text

اخلاق شناسی علامه طباطبایی

این مقاله در صدد ارائه آرای فلسفی علامه طباطبایی در باب اخلاق‌ می‌باشد.این آرای فلسفی در دو اثر مهم ایشان،«المیزان»و«اصول فلسفه و روش رئالیسم»،منعکس شده است.مقالهء حاضر تلاش دارد تا دیدگاه اخلاقی‌ علامه را به طور جامع ارائه دهد.نکات عمده‌ای که در این مقاله مورد بحث قرار گرفته است عبارتند از: تأملات فلسفی در المیزان و اصول فلسفه در باب اخلاق،اخلاق و معرفت‌شناسی،هستی‌شناسی،روانشناسی و جامعه‌شناسی...

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
آینه معرفت

جلد ۱۶، شماره ۴۷، صفحات ۲۴-۰

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023